จัดการทรัพย์สินผู้ไร้ความสามารถ

คดีขายทรัพย์สินของผู้ไร้ความสามารถ #ทนายคดีขอทำนิติกรรมแทนผู้ไร้ความสามารถThanuLaw

   บุคคลไร้ความสามารถ ไม่อาจแสดงเจตนาเพื่อทำนิติกรรมโดยลำพังได้ มิฉะนั้น นิติกรรมย่อมเป็นโมฆะ ตามกฎหมาย

   ผู้ไร้ความสามารถ หมายถึง บุคคลที่ศาลได้มีคำสั่ง และประกาศในราชกิจจานุเบกษาแล้ว

   การขายทรัพย์สิน เช่น ที่ดิน บ้าน ห้องชุด ของผู้ไร้ความสามารถ นั้น หากมีความจำเป็นต้องขาย ต้องได้รับอนุญาตจากศาล จึงจะสามารถทำนิติกรรมการขายได้ เพื่อการเล็งถึงประโยชน์ของคนไร้ความสามารถเป็นสำคัญ

   หากในขณะที่ร้องขอศาลเพื่อตั้งผู้อนุบาล มิได้ร้องขอให้ศาลมีคำสั่งขายที่ดินแปลงดังกล่าวไว้ด้วย ผู้อนุบาลต้องร้องขอต่อศาลเพื่อให้มีคำสั่งอนุญาตเสียก่อน เมื่อศาลอนุญาตแล้วสามารถนำคำสั่งศาลดังกล่าวพร้อมเอกสารฐานมายื่นคำขอต่อเจ้าพนักงงานที่ดิน ณ สำนักงานที่ดินได้

เอกสารประกอบการยื่นคำร้อง 

1. ทะเบียนบ้าน

2. บัตรประจำตัวประชาชน

3. สำเนาคำสั่งศาลเป็นผู้ไร้ความสามารถ และแต่งตั้งผู้อนุบาล

4. โฉนดที่ดิน พร้อมหนังสือรับรองราคาประเมิน ไม่เกิน 3 เดือน

5. ใบเสร็จรับเงินค่ารักษาพยาบาล

6. สัญญาจะซื้อจะขายทรัพย์สิน (ถ้ามี)

7. หนังสือให้ความยินยอมจากทายาทผู้ไร้ความสามารถ

ค่าขึ้นศาล : 200 บาท

วิธีดำเนินการยื่นคำขอขายทรัพย์สินต่อเจ้าพนักงานที่ดิน ได้ภายหลังศาลมีคำสั่งอนุญาต

1. ศาลจะใช้ดุลพินิจ สั่งให้ผอ. สถานพินิจ ฯ เป็นผู้กำกับดูแลบัญชีเงินฝากที่ได้รับจากการขาย โดยผู้ร้องสามารถไปขอเบิกใช้เป็นรายเดือน

   กรณี ศาลไม่ได้แต่งผู้กำกับดูแล ผู็ร้องจะต้องเป็นผู้จัดทำบัญชีรายรับรายจ่าย เอง (ชอบ)

2. ในวันขาย ศาลมีคำสั่งให้ เจ้าหน้าที่สถานพินิจ ฯ ไปขาย ณ สำนักงานที่ดิน พร้อมกันกับผู้ร้อง และผู้ซื้อ

3. ในวันขาย ผู้ร้องต้องยื่นเอกสารที่เกี่ยวข้อง พร้อมคำสั่งศาล  

ตัวอย่าง คำพิพากษาศาลฏีกา ที่น่าสนใจ

ประเด็น : ผู้ไร้ความสามารถทำสัญญาจะซื้อจะขายที่ดินไว้ ก่อนศาลมีคำสั่งให้เป็นคนไร้ความสามารถ ผู้อนุบาลต้องปฏิบัติตามสัญญาจะซื้อจะขาย

คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 6350/2541

   แม้ ส. ผู้จะขายได้ทำสัญญาจะซื้อขายที่ดินทั้ง 8 แปลงในขณะที่ ส. เป็นปกติอยู่ก็ตาม แต่ในช่วงระยะเวลาที่ ส. จะต้องไปโอนกรรมสิทธิ์ที่ดินขายให้แก่ผู้จะซื้อ ตามสัญญาจะซื้อขายปรากฏว่า ส. ได้ถูกศาลมีคำสั่งให้เป็นคนไร้ความสามารถและให้อยู่ในความอนุบาลของผู้ร้องแล้ว ดังนั้น เมื่อผู้ร้องซึ่งเป็นผู้อนุบาลประสงค์ปฏิบัติตามสัญญาจะซื้อขายโดยดำเนินการจดทะเบียนโอนกรรมสิทธิ์ที่ดินทั้ง 8 แปลง ขายให้ผู้จะซื้อ ผู้ร้องจึงต้องได้รับอนุญาตจากศาลก่อน ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 28 วรรคสอง และ 1574(1) ประกอบมาตรา 1598/18 วรรคสอง แม้สัญญาจะซื้อขายที่ ส. ทำขึ้นเป็นโมฆียะกรรมก็ตาม แต่ผู้ร้องในฐานะผู้อนุบาล ซึ่งมีสิทธิบอกล้างนิติกรรมอันเป็นโมฆียะ มิได้บอกล้างต่อผู้จะซื้อ ทั้งผู้ร้องยังได้แสดงเจตนาขอทำนิติกรรมซื้อขายที่ดินดังกล่าวแทน ส. ซึ่งถูกศาลมีคำสั่งให้เป็นคนไร้ความสามารถ และให้อยู่ในความอนุบาลของผู้ร้อง โดยผู้ร้องไปติดต่อเจ้าหน้าที่ที่ดิน และยื่นคำร้องขอต่อศาล เพื่อขอทำนิติกรรมโอนกรรมสิทธิ์ที่ดินขายแทน ส. พฤติการณ์ดังกล่าวถือได้ว่าผู้ร้องได้ให้สัตยาบันแก่สัญญาจะซื้อขาย ซึ่งเป็นโมฆียะกรรม โดยการแสดงเจตนาแก่ผู้จะซื้อ ซึ่งเป็นคู่กรณีอีกฝ่ายหนึ่งแล้วตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 178 สัญญาจะซื้อขายจึงเป็นอันสมบูรณ์มาแต่เริ่มแรก ตามมาตรา 177 ซึ่งมีผลผูกพันที่ผู้ร้องจะต้องปฏิบัติตามสัญญา โดยผู้ร้องจะต้องดำเนินการโอนกรรมสิทธิ์ที่ดินของ ส. ขายให้แก่ผู้จะซื้อ เป็นเหตุให้ผู้ร้องจะต้องปฏิบัติตาม ข้อกำหนดในสัญญาจะซื้อขาย อีกทั้งบุตรของ ส. อีก 2 คน ที่แถลงต่อศาลชั้นต้นว่าทราบรายละเอียดในคดีนี้แล้วไม่ค้าน ตลอดจนศาลได้คำนึงถึงราคาซื้อขายที่ดินดังกล่าวแล้ว เห็นได้ว่าราคาซื้อขายที่ดินดังกล่าวอยู่ในเกณฑ์เหมาะสม และเมื่อพิจารณาถึงการจะไม่อนุญาตให้ผู้ร้องขายที่ดินของ ส. ซึ่งอาจจะเป็นผลเสียหายต่อ ส. เนื่องจากไม่สามารถปฏิบัติตามสัญญาจะซื้อขายได้ ดังนั้น การขายที่ดินของ ส. ให้แก่ผู้จะซื้อตามสัญญาจะซื้อขายถือได้ว่า มีเหตุจำเป็นและสมควร อีกทั้งเป็นประโยชน์ต่อ ส. จึงชอบที่ศาลจะมีคำสั่งอนุญาตให้ผู้ร้องในฐานะผู้อนุบาลของ ส. คนไร้ความสามารถขายที่ดินของ ส. ได้ (ประชุมใหญ่ครั้งที่ 2/2541)

ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ ที่เกี่ยวข้อง

มาตรา 28 บุคคลวิกลจริตผู้ใด ถ้าคู่สมรสก็ดี ผู้บุพการีกล่าวคือบิดา มารดา ปู่ย่า ตายาย ทวดก็ดี ผู้สืบสันดานกล่าวคือ ลูก หลาน เหลน ลื่อก็ดี ผู้ปกครองหรือผู้พิทักษ์ก็ดี ผู้ซึ่งปกครองดูแลบุคคลนั้นอยู่ก็ดี หรือพนักงานอัยการก็ดี ร้องขอต่อศาลให้สั่งให้บุคคลวิกลจริตผู้นั้นเป็นคนไร้ความสามารถ ศาลจะสั่งให้บุคคลวิกลจริตผู้นั้นเป็นคนไร้ความสามารถก็ได้

   บุคคลซึ่งศาลได้สั่งให้เป็นคนไร้ความสามารถตามวรรคหนึ่ง ต้องจัดให้อยู่ในความอนุบาล การแต่งตั้งผู้อนุบาล อำนาจหน้าที่ของผู้อนุบาลและการสิ้นสุดของความเป็นผู้อนุบาล ให้เป็นไปตามบทบัญญัติบรรพ 5 แห่งประมวลกฎหมายนี้

   คำสั่งของศาลตามมาตรานี้ ให้ประกาศในราชกิจจานุเบกษา

มาตรา 29 การใด ๆ อันบุคคลซึ่งศาลสั่งให้เป็นคนไร้ความสามารถ ได้กระทำลง การนั้นเป็นโมฆียะ

มาตรา 30 การใดๆ อันบุคคลวิกลจริตซึ่งศาลยังมิได้สั่งให้เป็น คนไร้ความสามารถได้กระทำลง การนั้นจะเป็นโมฆียะต่อเมื่อได้ กระทำในขณะที่บุคคลนั้นจริตวิกลอยู่ และคู่กรณีอีกฝ่ายหนึ่งได้รู้แล้ว ด้วยว่าผู้กระทำเป็นคนวิกลจริต

มาตรา 1574 นิติกรรมใดอันเกี่ยวกับทรัพย์สินของผู้เยาว์ดังต่อไปนี้ ผู้ใช้อำนาจปกครองจะกระทำมิได้ เว้นแต่ศาลจะอนุญาต

   (1) ขาย แลกเปลี่ยน ขายฝาก ให้เช่าซื้อ จำนอง ปลดจำนอง หรือ โอนสิทธิจำนอง ซึ่งอสังหาริมทรัพย์หรือสังหาริมทรัพย์ที่อาจจำนองได้

   (2) กระทำให้สุดสิ้นลงทั้งหมดหรือบางส่วนซึ่งทรัพยสิทธิของผู้เยาว์ อันเกี่ยวกับอสังหาริมทรัพย์

   (3) ก่อตั้งภาระจำยอม สิทธิอาศัย สิทธิเหนือพื้นดิน สิทธิเก็บกิน ภาระติดพันในอสังหาริมทรัพย์ หรือทรัพยสิทธิอื่นใดในอสังหาริมทรัพย์

   (4) จำหน่ายไปทั้งหมดหรือบางส่วนซึ่งสิทธิเรียกร้องที่จะให้ได้มา ซึ่งทรัพยสิทธิในอสังหาริมทรัพย์หรือสังหาริมทรัพย์ที่อาจจำนองได้ หรือสิทธิเรียกร้องที่จะให้ทรัพย์สินเช่นว่านั้นของผู้เยาว์ปลอดจาก ทรัพยสิทธิที่มีอยู่เหนือทรัพย์สินนั้น

   (5) ให้เช่าอสังหาริมทรัพย์เกิน 3 ปี

   (6) ก่อข้อผูกพันใด ๆ ที่มุ่งให้เกิดผลตาม (1) (2) หรือ (3)

   (7) ให้กู้ยืมเงิน

   (8) ให้โดยเสน่หา เว้นแต่จะเอาเงินได้ของผู้เยาว์ให้แทนผู้เยาว์เพื่อ การกุศลสาธารณะ เพื่อการสังคม หรือตามหน้าที่ธรรมจรรยา ทั้งนี้ พอสมควรแก่ฐานานุรูปของผู้เยาว์

   (9) รับการให้โดยเสน่หาที่มีเงื่อนไขหรือค่าภาระติดพัน หรือไม่ รับการให้โดยเสน่หา

   (10) ประกันโดยประการใด ๆ อันอาจมีผลให้ผู้เยาว์ต้องถูกบังคับ ชำระหนี้ หรือทำนิติกรรมอื่นที่มีผลให้ผู้เยาว์ต้องรับเป็นผู้รับชำระหนี้ ของบุคคลอื่นหรือแทนบุคคลอื่น

   (11) นำทรัพย์สินไปแสวงหาผลประโยชน์นอกจากในกรณีที่ บัญญัติไว้ใน มาตรา 1598/4 (1) (2) หรือ (3)

   (12) ประนีประนอมยอมความ

   (13) มอบข้อพิพาทให้อนุญาโตตุลาการวินิจฉัย

มาตรา 1598/17 ในกรณีที่ศาลสั่งให้สามีหรือภริยาเป็นคนไร้ความสามารถและศาลเห็นไม่สมควรให้คู่สมรสเป็นผู้อนุบาล และตั้งบิดาหรือมารดาหรือบุคคลภายนอกเป็นผู้อนุบาล ในกรณีเช่นว่านี้ ให้ผู้อนุบาลเป็นผู้จัดการสินสมรสร่วมกันกับคู่สมรสอีกฝ่ายหนึ่ง เว้นแต่ถ้ามีเหตุสำคัญอันจะเกิดความเสียหายแก่คนไร้ความสามารถ ศาลจะสั่งเป็นอย่างอื่นก็ได้

   อย่างไรก็ตาม เมื่อมีกรณีดังกล่าวตามวรรคหนึ่ง คู่สมรสอีกฝ่ายหนึ่งมีสิทธิร้องขอต่อศาลให้สั่งแยกสินสมรสได้

มาตรา 1598/15 ในกรณีที่ศาลสั่งให้สามีหรือภริยาเป็นคนไร้ความสามารถและภริยาหรือสามีเป็นผู้อนุบาล ให้นำบทบัญญัติว่าด้วยสิทธิและหน้าที่ของผู้ใช้อำนาจปกครองมาใช้บังคับโดยอนุโลม เว้นแต่สิทธิตามมาตรา 1567 (2) และ (3)

ข้อแนะนำเพิ่มเติมจากทนายความ

1. ผู้ร้องสามารถขอให้ศาลมีคำสั่ง เป็นคนไร้ความสามารถและอยู่ในความอนุบาล พร้อมทั้งขออนุญาตให้ผู้ร้องทำนิติกรรมขายทรัพย์สินของคนไร้ความสามารถไปในคดีเดียวกันได้

    แต่บางกรณี ศาลจะต้องให้มีคำสั่งแต่งตั้งผู้อนุบาล มาก่อนแล้ว

2. แม้ไม่มีบทบัญญัติกฎหมายกล่าวถึงอำนาจการจัดการหรือขอบอำนาจกระทำการแทนของผู้อนุบาล แต่การทำนิติกรรมก็ต้องขออนุญาตศาลก่อนทุกกรณีไป เหมือนกรณีของผู้เยาว์ ตาม ป.พ.พ. มาตรา 1574

3. ศาลจะมีคำสั่งให้อนุญาตขายได้ และต้องดำเนินการให้เสร็จภายในระยะเวลาที่กำหนด เช่น ภายใน 1 ปี หรือ 2 ปี เป็นต้น แต่ยังสามารถขอขยายระยะเวลาได้อีก โดยต้องทำเป็นคำร้องและไต่สวน

4. ประสงค์จะขายทรัพย์สินให้ผู้ใด ในราคาเท่าใด ปกติต้องตามราคาท้องตลาด ซึ่งไม่ต่ำกว่าราคาประเมิน ซึ่งคำสั่งศาลจะกำหนดให้ขายไม่ต่ำกว่าราคา - บาท โดยควรซื้อขายในราคาที่สูงกว่าราคาประเมิน เพื่อจะนำเงินที่ได้จากการขายมาเป็นค่าใช้จ่ายในการอุปการะเลี้ยงดูและค่ารักษาพยาบาล

5. ต้องบรรยายในคำร้องว่า ปัจจุบันผู้ไร้ความสามารถรักษาพยาบาลอยู่ที่ใด มีค่าใช้จ่ายเท่าใด ซึ่งทรัพย์สินที่มีอยู่ไม่เพียงพอที่จะชำระ

6. สถานะในปัจจุบันของผู้อนุบาล ไม่มีรายได้เพียงพอที่จะรับภาระค่าใช้จ่ายได้

7. กรณีผู้ไร้ความสามารถ เป็นเจ้าของทรัพย์ร่วมกับบุคคลอื่น ในฐานะกรรมสิทธิ์ร่วมหรือสินสมรส คำร้องจะต้องให้เจ้าของร่วมหรือคู่สมรส เซ็นยินยอมและไม่คัดค้าน ด้วย

8. ควรพาผู้จะซื้อ มาเบิกความต่อศาลด้วย

9. ผู้เสมือนไร้ความสามารถ สามารถขายทรัพย์สินของตนเองได้เช่นเดียวกันคนปกติ ยกเว้นนิติกรรมตาม ป.พ.พ. มาตรา 34 โดยต้องได้รับความยินยอมจากผู้พิทักษ์ มิใช่โดยคำสั่งอนุญาตจากศาล

รับว่าความทั่วประเทศ

ยินดีให้คำปรึกษากฎหมาย

เปิดบริการทุกวัน เวลา 7.00 - 18.00 น.

ช่องทางการติดต่อ กดที่ไอคอน